تماس   آشنایی    مقاله    گفت‌وگو‌    صفحه‌ی نخست‌ 
 
 

بهارانه
پرسش‌هایی «خود»مانی با پروانه سلطانی و بهرام رحمانی

برای لحظه‌ای پیشداوری‌هایمان را فراموش کنیم؛ دوستی‌ها، کدورت‌ها و دلخوری‌هایمان را. و بعد از خود سؤال کنیم: در جامعه‌ی ایرانیِ شهر و کشوری که زندگی می‌کنیم، از چه کسی شناختی واقعی داریم؟ چه کسی را تقریباً همان‌گونه که هست می‌شناسیم؟

اگر در طرح این پرسش صادق باشیم و خود را از اغیار رهانیده باشیم، درمی‌یابیم که شناخت ما از اجزاء این جامعه، شناختی مجازی و متأثر از داده‌ها و دریافت‌های یک سویه‌ای است که «فرهنگ رابطه» در اختیار ما قرار داده است. در رواج این هرج و مرج معرفتی، رسانه‌های ایرانی با چهر‌ه‌سازی‌ها و چهره‌بازی‌هایشان بر سکوی افتخار ایستاده‌اند.

*       *       *

دوم فوریه‌ی امسال ضمیمه‌ی روزنامه‌ی Guardian  لندن را مطالعه می‌‌کردم. در بخشی از این مجله‌‌ی ۹۴ صفحه‌ای مصاحبه‌ای درج شده بود با مایکل پورتلو Michal Portillo عضو سابق پارلمان انگلستان از حزب محافظه‌کار. مصاحبه را دو ـ سه باری می‌خوانم و هر بار با حسرت به خود می‌گویم: این «خارجی»ها چقدر راحت از خودشان حرف می‌زنند، حتا «راست»‌هاشان. راستش فکر می‌کنم اینها عادت نکرده‌اند، عادت‌شان داده‌اند.

 

بعد از آن که نیمی از پرسش‌های مصاحبه‌ی مزبور را وام می‌گیرم، به یاد عید امسال می‌افتم، با همان ترجیح بند همیشگی: سال از سال، دریغ از پارسال! سپس کارنامه‌ی رسانه‌های ایرانی خارج کشور در یک سال گذشته در نظرم می‌آیند: مقالات تکراری ماههای مارس و مه و اکتبر و بهمن، پیله کردن آدمهای جن زده به یکدیگر، خیره‌سری‌ها و تخته گازرفتن‌های ماههای مرداد و شهریور در مارک‌دار کردن عزیزان اعدامی... به «مصاحبه»ها که می‌رسم، با پرسش‌هایی که شبیه پرسش‌های امتحانات نهایی ثلث سوم است و به درد دنیا و آخرت «دانش‌آموز» نمی‌خورد، به آن دست از نوشته‌هایی که برای درد و رنج انسان ایرانی و غیرایرانی در چهار صفحه نسخه‌ی خوشبختی و سعادت پیچیده‌اند، و به تمام آن بایدها و نبایدها، بی‌آنکه بخواهم، دوباره ترجیح بند فوق در ذهنم تکرار می‌شود: سال از سال، دریغ از پارسال!

*       *       *

  به همراه پروانه سلطانی و بهرام رحمانی به پیشباز بهار نه چندان خجسته‌ی امسال می‌رویم. شرکت این دوستان در گفتگویی که ملاحظه می‌کنید، خلاف عرف جامعه‌ی ایرانی خارج کشور است. این حضور و حضورهای مشابه را باید ستود و مورد تقدیر قرار داد.

باشد که همکاران «گفتگوگر» ایرانی در خارج از کشور، پس از ربع قرن از خر شیطان پیاده شوند و با آوردن «خود» مصاحبه شنوندگان به متن گفتگو، هم زمینه شناخت واقعی ایرانیان نسبت به یکدیگر را فراهم آورند، هم تم‌ها و موضوع‌های اجتماعی را عینی‌تر مورد توجه قرار دهند، و هم فرهنگ از «خود» گفتن را ترویج دهند.

 

*     *     *

 

پروانه سلطانی

 

ـ اولین خاطره‌ای که از خود به یاد دارید؟

* 4 ساله بودم . در اثر حادثه تصادفی مرابه به بیمارستان بردند. با وجود سن کم کلیه جزییات آنرا به خاطر دارم.

ـ در زندگی از چه چیزی بیش از همه وحشت داشته‌اید؟

*  وحشت از دست دادن کسانی را که عاشقانه دوست دارم.

ـ خوشحالی واقعی را در چه مقطعی از زندگی تجربه کردید؟

* وقتی خودم هستم و یا تمام وجود خودم را زندگی کرده ام. و بودن با بچه هایم. و وقتی که جریانی حقیقی  در دنیا در هر زمینه ای به ویژه زمینه هنری در جریان است.

ـ آیا میزان موفقیت شما در جامعۀ ایرانی متناسب با توانایی‌هایتان بوده است؟

* نه

ـ کدام انسان (در قید حیات) را بیش از همه ستایش می‌کنید، چرا؟

* سوال سختی است. خیلی ها هستند. و هر کدام را از جنبه های مختلف ستایش میکنم. مثلا نمیدانم چرا ولی فیدل کاسترو را دوست دارم. و خیلی از هنرمندان مثلا داریو فو   و....

ـ بیش از همه چه چیزی شما را غمگین و افسرده می‌کند؟

* ریا، بی انصافی و حق کشی

ـ به نظرتان در نزد دیگران چگونه شناخته می‌شوید؟

* خوب باید از دیگران پرسید.  نظریه ها متفاوت است.

ـ کدام ویژه‌گی شخصیتی‌تان تحسین برانگیز است؟

* پر تلاش بودنم

ـ در جامعۀ ایرانی خارج کشور (در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، هنری) آیا میزان موفقیت افراد متناسب با توانایی‌های آنان است؟

* نه اصلا

ـ از چه رخدادی در زندگی‌تان ناخشنود هستید؟

* از اینکه چرا کشورم را ترک کردم.

ـ چه واژه‌ای را بیش از همه دوست دارید؟

* عشق

ـ تکان دهنده‌ترین حادثه (یا واقعه) در زندگی شخصی‌تان؟

* روزی که برادرم را از دست دادم.

ـ کدام عادت‌تان را دوست ندارید؟

* اینکه همه آدمها را میپذیرم.

ـ بزرگترین آرزوی‌تان؟

* رهایی

ـ بهترین کتابی که خوانده‌اید (فارسی و غیرفارسی)؟

* خیلی هستند. ولی جان شیفته رومن رولان در دوران دانشجویی اثر خوبی روی من داشت.

ـ دوست دارید جامعۀ ایرانی از شما چگونه یاد کند؟

*  به عنوان یک هنرمند بدنبال حقیقت

ـ آیا از روی مصلحت به کسی گفته‌اید «دوست‌ات دارم»؟

* ... نمیدانم به خاطر نمی آورم.

ـ از کدام انسان (در قید حیات) متنفرید، چرا؟

* جرج بوش ،  رفسنجانی  و ادمهایی شبیه این آدمها. برای اینکه حق مردم را به راحتی میخورند.

ـ از کدام انسان (در گذشته) متنفرید، چرا؟

* هیچکس . چون گذشته گذشته. رفته ، شسته شده. من تا آنجا که میتوانم با گذشته ها خداحافظی میکنم.

ـ کدام واژه یا اصطلاح را بیش از همه دوست دارید؟

* خوبی، طبیعت ، ،آرامش و اعتماد

ـ در گذشته چه رویدادی شما را مأیوس و ناامید کرده است؟

* بی فرهنگی و بیتفاوتی مردم

ـ دلتان می‌خواهد به چه کسی بگویید «متأسف‌ام»، چرا؟

* به همه مردم دنیا که مجبورند در این دنیا زندگی کنند.

ـ اگر به گذشته (دوران جوانی) برگردید، چه تجدیدنظری برای آینده می‌کردید؟ 

* حتما و حتما برای زندگی با انگلستان نمی آمدم. ایران را ترک نمیکردم. در مورد عشق شجاعانه تر عمل میکردم.

ـ «تقسیم کار» را در کوتاه‌ترین جمله تعریف کنید.

* تقسیم عادلانه بر حسب استعداد و توانایی آدمها

ـ چگونه تمدید اعصاب می‌کنید؟ 

* با خوابیدن ، با دیدن فیلمی خوب یا کتابی خوب و رفتن به طبیعت.

ـ بزرگترین موفقیت زندگی شما؟ 

* بچه هایم هستند.

ـ اگر زندگی خود را «ویراستاری» کنید، کدام قسمت را حذف می‌کنید؟

* ازدواج ، ترک میهن، آمدن به انگلستان

ـ آخرین باری که گریستید کی بود، چرا؟

* هفته پیش از ناامیدی به خاطر زندگی در این دنیا

ـ با جامعۀ ایرانی شهر و کشوری که زندگی می‌کنید، چقدر احساس نزدیکی می‌کنید؟

* مثل هم وطنانم هستند. گاهی خوب گاهی نه خوب. ولی در مجموع تنهایی دایم با من همخانه بوده است.

ـ بزرگترین اشتباهی که مرتکب شدید؟

* اتلاف وقت زیاد در زندگیم و شاید ترس از ناامنی های زندگی

ـ زیباترین ترانه‌ای که شنیده‌اید (ایرانی و غیرایرانی)؟

* زیاد است. به تازگی ترانه خوشحالی کاری از یاسمین لیوی

ـ چقدر برای‌تان اهمیت دارد که دیگران راجع به شما چگونه قضاوت کنند؟ 

* قبلا خیلی الان کمتر

ـ برداشت شما از مفهوم «تغییر»؟

* تولدی دیگر

ـ آیا از روی مصلحت کاری کرده‌اید که از آن سخت پشیمان شوید؟

*  بله

ـ وقتی می‌گویید «فکر می‌کنم» واقعاً به چه چیزی فکر می‌کنید؟

*  به آن چیزی که باید فکر کنم.

ـ این‌که می‌گویند: «ایرانیان در دیروز زندگی می‌کنند و برای فردا نقشه می‌کشند» چقدر صحت دارد؟

* جامعه ایرانی بک جامعه وحشت زده و نامطمئن به فردای خویش است. جامعه ای است بهت زده و گیج و سرگردان نسبت به زندگی. بی وطنی مثل بی خانمان بودن است یا چندین درجه بدتر از آن.

ـ در جامعۀ ایرانی احساس امنیت می‌کنید یا در جامعۀ میزبان، چرا؟

* هیچکدام. احساس امنیت من فقط زمانی است که با خودم هستم.

ـ بزرگترین درسی که از زندگی گرفته‌اید؟

* که اگر دفعه بعد خواستم به کره زمین بیایم زندگی کنم. مطالعه بیشتر و تحقیقات بیشتری بکنم.

 

 

                                                            *     *     *

 

بهرام رحمانی

 

ـ اولین خاطره‌ای که از خود به یاد دارید؟

*  بنظرم دوران کودکی، از روزی که انسان پا به عرصه وجود می­گذارد، پیوسته تلاش می­کند تا با محیط خارج ارتباط برقرار کند. ارتباط مستقیم زمانی حاصل می­شود که بتواند با دیگرن حرف بزند. بدین ترتیب، دنیای زیبایی آغاز می­شود که  به نظر من نسبت به هیچ­کس و هیچ چیز حب و بغضی ندارد. روابط و مناسبات خانوادگی و اجتماعی، کودکستان و مدرسه، دبیرستان و دانشگاه، محل کار و... از جمله محیط­های مهمی هستند که دوره به دوره شخصیت فرد را دگرگون می­کنند.

با این مقدمه، اولین خاطره من به روزنامه خوانی پدرم برمی­گردد. همیشه کمین می­کردم و منتظر می­ماندم که او قطع بزرگ روزنامه کیهان را زمین بگذارد تا من آن را بردارم، در حالی که شکسته و بسته می­توانستم آن را بخوانم و موضوع خاصی هم برایم مهم نبود. یکی دیگر از مسائلی که هیچ موقع فراموش نمی­کنم مربوط به یادگیری قرآن است. با تشویق پدر بزرگم که خیلی مذهبی بود و با موافقت یکی از خانم­های فامیل­مان که به خواندن قرآن تسلط داشت سوره «یاسین» را آموختم. من در زمان کمی با مهربانی­های این خانم عزیز و پذیرایی که با شیرینی و میوه از من می­کرد از یک سو و دو قرانی که پدر بزرگ می­داد از سوی دیگر، مرا تشویق کرد این سوره را که عموما به یاد مردگان در شب­های جمعه خوانده می­شود به خوبی یاد بگیرم. اوایل این کار نوعی تنوع برایم بود و با شور و شوق آن را انجام می­دادم. اما با گذشت زمان، این مساله به یکی معضل بزرگ و خسته­کننده­ای برایم شد. ماجرا به این شکل بود که من شب­های جمعه نخست وضو می­گرفتم و سپس چمباتمه می­زدم. سوره یاسن را که نسبتا طولانی هم هست چندین بار تکرار می­کردم. اولین سوره را برای پدر پدر بزرگم می­خواندم؛ دومی را برای مادرش و سومی و چهارمی و نهایت یک بار هم برای مردگانی که بی­وارث بودند. هنگامی که می­خواستم بلند شوم انگار زانوهایم به فرش چسبیده بود. یکی از مقررات قرآن خواندن ثابت نشستن بود؛ یعنی اگر تکان اضافی می­خوردم و یا خواندن سوره را نصفه رها می­کردم «گناه» داشت. این ماجرا تا سیزده سالگی من، یعنی تا روزی که پدر بزرگ­ام فوت کرد قرآن خواندن و نماز خواندن از خانه ما رخت بربست ادامه داشت. من قرآن را که تنها شاهد آن برادر کوچک­ام بود به دور اندختم. او، خبر این واقعه را فورا به گوش مادرم رساند. مادرم به صورت خود فشار ­آورد که به دلیل این که من قرآن را دور انداخته بودم کر و کور و لال خواهم شد. به همین دلیل چند روز بعد احساس کردم که چیزی زیر آستر کتم در زیر بغل آزارم می­دهد. به دنبال این علت گشتم چیزی را که در پارچه­ای پیچیده شده بود پیدا کردم که در زیر آستر کتم وصل شده بود. آن را باز کردم دیدم کاغذی که بر روی آن با خط کج و معوجی چیزهایی به عربی نوشته شده بود. آن را به مادرم نشان دادم و سئوال کردم این چیست؟ او، در جواب من گفت که این دعایی است که از یک آخوند گرفته تا من به دلیل دور انداختن قرآن دچار مشکل نشوم. آن را هم در مقابل چشمان ناباور مادرم دور انداختم. این ماجار یک بار دیگر هم تکرار شد. من فرزند بزرگ خانواده بودم و مادرم و پدرم هر حرکت ریز و درشت مرا با مهربانی و حساسیت فوق­العاده­ای زیر نظر داشتند. به یک مساله مهم دیگر اشاره کنم و آن این است که اصولا و عموما فرزند پسر، مردسالاری را از پدرش یاد می­گیرد اما در خانه ما مساله برعکس بود. این نقش را مادرم به عهده داشت و سر این مساله همیشه با من در کشمکش بود. او به من می­گفت که من به عنوان برادر بزرگ، خواهرانم را لوس بار می­آورم و کارهای خانه را که آن­ها باید انجام دهند چرا من انجام می­دهم. همه مادران عزیز هستند اما مادر من برای خانواده ما و به ویژه برای من فوق­العاده عزیز بود. جا دارد که در این جا از این فرصت استفاده کنم و بار دیگر یاد عزیز مادرم را از اعماق وجودم گرامی بدارم! من از روزی که در زمستان 1361، مجبور شدم ایران را ترک کنم و یکی دو سال قبل از آن نیز به دلیل مخفی زندگی کردن­ها خیلی کم او و دیگر اعضای خانواده­ام را می­دیدم دیگر مادرم را ندیدم تا این که در حدود یک سال و خورده­ای پیش خبر فوت او را دریافت کردم. از شنیدن این خبر، آن­چنان غمگین شدم که هنوز هم مرگ او را باور ندارم.

ـ در زندگی از چه چیزی بیش از همه وحشت داشته‌اید؟

* در زندگی بیش از همه از این مساله وحشت داشتم که در کلاس درس، در مقابل هم کلاسی­هایم از سوی معلم­مان تحقیر شوم و یا کتک بخورم. من به غیر از کلاس­های حساب و جدول ضرب که کتک می­خوردم و چند بار هم به زیر پایم شلاق زدند در بقیه درس­ها مورد تشویق قرار می­گرفتم. ما چه در دبستان و چه در دبیرستان معلم­هایی داشتیم که شاگردان را تا حد فرار از مدرسه تنبیه می­کردند. دوستانی را می­شناسم که به دلیل تنبیه بیش از حد معلمان، از دبیرستان فراری شدند و هرگز به این محیط باز نگشتند.

ـ خوشحالی واقعی را در چه مقطعی از زندگی تجربه کردید؟

* در دوران کودکی­ام، یعنی در دورانی که ساعات مدرسه به پایان می­رسید شکلات و با بیسکویت می­خریدم و با شور و ذوق به طرف خانمان می­دویدم. به محض این که به خانه می­رسیدم اولین کارم این بود که به مادرم بگویم چشم­هایش را ببندد و دهانش را باز کند. مادرم این کار را می­کرد و من بلافاصله شکلات و یا بیسکویت را در دهان او می­گذاشتم. این لحظات زیباترین و فراموش نشدنی­ترین خاطرات دوران کودکی من است. یک خوشحالی دیگر من این بود که ما در حیاط خانه­مان از جمله درخت توت بزرگی داشتیم. در بهار که فصل توت می­رسید این درخت توت بزرگ با انبوهی از شاخه­هایش منظره فوق­العاده زیبایی پیدا می­کرد. گنجشک­ها و دیگر پرندگان بر روی آن با خوردن توت جشن می­گرفتند و آواز می­خوادند. من هم بالای درخت توت می­رفتم و مقداری توت را در کیسه­ای و پاکتی جمع می­کردم و بر روی شاخه­ای از آن نزدیک دیوار همسایه­مان در انتظار بیرون آمدن خانمی که همسایه ما بود و من با فرزندانش هم­بازی بودم و بعدها به آن در مورد درس­هایشان کمک می­کردم  این توت را به او بدهم و در عوض در حیاط آن­ها، گل رز بود که گلی بگیرم. این گل را یا به مادرم می­دادم و یا به معلم­مان.

بزرگ­ترین خوشحالی دوران جوانی­ام، همانند هر جوان دیگری گرفتن دیپلم و علاقه زیاد به ادامه تحصیل در رشته پزشکی بود. این رشته به سرانجام نرساندم. به دلیل این که انقلاب آغاز شده بود و شرکت در آن بسیار مهم بود. پس از پیروزی انقلاب نیز که سرکوب آن توسط حاکمان جدید آغاز شده بود فعالیت برای ما کمونیست­ها روز­به­روز سخت­تر می­شد. سپس فعالیت سیاسی مداوم، زندان، بسته شدن دانشگاه­ها، زندگی مخفی و غیره همگی دست به دست هم دادند تا تحصیل را کنار بگذارم. هنگامی که در زمستان سخت 1361، قاچاقی به ترکیه رفتم در آن­جا امکان این که رشته پزشکی را به راحتی ادامه دهم وجود داشت. اما دیگر علاقه­ای برای ادامه تحصیل در این رشته رد من باقی نامنده بود. از این رو، در دانشگاه استانبول، به تحصیل در رشته علوم سیاسی پرداختم.

ـ آیا میزان موفقیت شما در جامعۀ ایرانی متناسب با توانایی‌هایتان بوده است؟

* فکر می­کنم اگر فرد توانایی کاری را نداشته باشد بعید به نظر می­آید که در ادامه راه خود پیگیر و موفق باشد. شاید کسی برای یک دوره کوتاه بتواند کارهایی را به دور ا. توانایی­هایش انجام دهد اما در درازمدت چنین امری امکان­پذیر نیست و ارداه­گرایی تا حدی ممکن است. من اما اگر عزم و اراده و شرایطی که در آن قرار دارد مناسب باشد سرانجام موفق خواهد شد. در واقع فقط خواستن توانستن نیست، بلکه شرایط مادی آن نیز باید فراهم شده باشد. در هر صورت من علاقه­ زیادی به تغییر جهان موجود دارم در حد توان و ظرفیت خود چه در عرصه فعالیت سیاسی و چه در عرصه فعالیت فرهنگی و اجتماعی تاکنون تلاش کرده­ام و عزم این را نیز دارم که بعد از این نیز با جدیت ادامه دهم مگر این که حوادث روزگار مانع ادامه آن شود.

از سوی دیگر، به نظرم موفقیت را باید از برآورده شدن هدفی که هر کس در مقابل خود قرار داده است باید سنجید. از این منظر فعالین سیاسی و فرهنگی هم­چون من باید به ان اهداف اجتماعی که آگاهانه و آزادانه در مقابل خود قرار داده­ایم تا به آن اهداف­مان نرسیم هنوز بحث موفقیت چندان جا نخواهد داشت. البته این مساله از منظر شخصی متفاوت است و انسان به درجه­ای می­تواند پیشرفت فعالیت­هایش را یک نوع موفقیت بداند.

ـ کدام انسان (در قید حیات) را بیش از همه ستایش می‌کنید، چرا؟

* بسیاری از انسانی­هایی که در عرصه سیاسی و فرهنگی و اجتماعی در جهت آزادی و برابری و رفع هرگونه ستم و استثمار انسان از انسان مبارزه می­کنند احترام خاصی قائل هستم چه آن­هایی را  که می­شناسم و چه آن­هایی که نمی­ شناسم.

ـ بیش از همه چه چیزی شما را غمگین و افسرده می‌کند؟

* هر کس آرمانی و افق و چشم­اندازی و هدفی را در مقابل خود قرار داده است. کم­ کسی را می­توان پیدا کرد که بدون آرمان زندگی کند. شنیدن خبر جنگ، ترور، سرکوب، زندان، شکنجه، اعدام و فقر و فلاکت و عوارض ناشی از این­ها هم­چون خودکشی و... مرا شدیدا غمگین و افسرده می­کند. یک مساله دیگر نیز این است که من نسبت به آن حساس هستم ناراحتی از کسانی که از آن­ها انتظار بیش­تری دارم ناملایمت ببینم.

ـ به نظرتان در نزد دیگران چگونه شناخته می‌شوید؟

* این قضاوت را باید از کسانی سئوال کرد که مرا می­شناسد بهتر می­تواند قضاوت کند. در هر صورت صمیمیت متقابل پایه رفقات و دوستی متقابل است. هر قضاوتی نیز عادلانه نیست به خصوص هنگامی که انسان یک طرفه قاضی برود و راضی هم برگردد. من به دوستانم و حتی به مخالفین سیاسی خودم به لحاظ انسانی احترام می­گذارم و متقابلا هم در طول زندگی­ام شاهد برخوردهای مهربانانه و دوستانه نزدیکان، آشنایان، رفقا و دوستانم با خودم بودم و هستم.

ـ کدام ویژه‌گی شخصیتی‌تان تحسین برانگیز است؟

* خونسردی و احترام به حرمت و موجودیت انسان­ها. رک گویی و حقیقت­گویی، با صبر و حوصله گوش فرادادن به سخنان دیگران، و قضاوت عادلانه را هم برای خودم و هم برای دیگران مناسب و انسانی­تر می­دانم.

ـ در جامعۀ ایرانی خارج کشور (در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، هنری) آیا میزان موفقیت افراد متناسب با توانایی‌های آنان است؟

* در این مورد به زور عمومی سخن گفتن عمومی سخت است. زیرا، طبعتا هر کسی که کاری انجام می­دهد شاید در ذهن خود این توانایی را دارد. اما ارزیابی و قضاوت عمومی ما به خصوص در عرصه­های سیاسی، فرهنگی، هنری، کار چندان پیچیده­ای نیست. در بخش­های رسانه­ای از انتشار روزنامه و نشریه گرفته تا عرصه رادیو و تلویزیون شاهد این هستیم که بسیاری از دست­اندرکاران این رسانه­ها نه تخصصی دارند و نه تجربه­ای می­اندوزند. در استکهلم، شهری که من زندگی می­کنم، حدود سیزن رادیو به زبان فارسی و کردی و... برنامه پخش می­کنند. به جرات می­توانم بگویم که بخش اعظم دست­اندرکاران این رادیوها، این کاره نیستند و حتی برخی از آن­ها به این عرصه به چشم تجارت و امرار معاش نگاه می­کند. 90 درصد این رادیوها خود را «غیرسیاسی» تعریف می­کنند و بخش اعظم برنامه آن­ها در کنار پخش اخبار رادیو فرداو اسرائیل و غیره تبلیغات و پر کردن برنامه­هایشان با پخش موزیک و برنامه­های سرگرمی و خط آزاد است. این هم شاید از ویژه­گی­های جامعه ایران در «تبعید» است.

ـ از چه رخدادی در زندگی‌تان ناخشنود هستید؟

* از تفرقه و رقابت­های ناسالم در عرصه سیاسی و فرهنگی!

ـ چه واژه‌ای را بیش از همه دوست دارید؟

* واژه «آزادی و برابری» همه انسان­ها بدون توجه به ملیت و جنسیت آن­ها در همه عرصه­­های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بیش­تر از هر واژه دیگری دوست دارم!

ـ تکان دهنده‌ترین حادثه (یا واقعه) در زندگی شخصی‌تان؟

* در هر حال هر واقعه ناگواری انسان را تکان می­دهد و متاثر می­سازد. برای نمونه کشتار مردم ویتنام و دین تصویر روی جلد کتاب معرف «زندگی، جنگ، دیگر هیچ» اوریانا فالاچی؛ کودتای شیلی توسط ژنرال پینوشه؛ اعدام کسانی هم­چون گلسرخی، دانشیان و... توسط حکومت پهلوی؛ کشتار تظاهرکنندگان در 17 شهریور 1357 میدان ژاله توسط ارتش حکومت پهلوی، سرکوب زنان در اوایل انقلاب 57، حمله به کردستان و ترکمن صحرا، کشتار­ زندانیان سیاسی در سال­های 60 و 62 و قتل­عام چندین هزار زندانی سیاسی در بهار و تابستان 1367 در زندان­های حکومت اسلامی، آعاز جنگ ایران و عراق؛ بمباران شیمیایی حلبچه توسط حزب بعث عراق که در اثر آن 5000 نفر جان خود را از دست دادند و به خصوص جان­باختن رفقایی گردان شوان کومه­له در این بمباران؛ بمباران اردوگاه کومه­له در کردستان عراق توسط هواپیماهای حکومت حزب بعث عراق، که در اثر آن 23 تن از رفقای ما جان دادند؛ فروریختن برج­های دو قلوی جهانی در یک عملیات تروریستی جدید و کشتن بیش از 3000 انسان؛ دیدن تصاویر حمله نیروهای آمریکایی و متحدانش به افغانستان و عراق و کشتار مردم فلسطین توسط نیروهای اشغالگر اسرائیلی و سرکوب و کشتار در ایران توسط حکومت اسلامی، ترورهای عراق و افغانستان و پاکستان، زندانی کردن محمود صالحی، منصور اسانلو، فعالین زنان و دستگیری گسترده دانشجویان؛ ترورهای فعالین سیاسی در خارج کشور به ویژه ترور رفیق غلام کشاورز در قبرس و رفیق صدیق کمانگر در کردستان عراق توسط تروریست­های حکومت اسلامی؛ چند روز قبل از سفر غلام به قبرس، یک جلسه سخنرانی در استکهلم تحت عنوان «پناهندگان ایرانی چرا و چگونه متشکل شوند؟» برگزار کرده بودیم که سخنران آن غلام و من هم رییس جلسه بودم. ادامه این جلسه تا نیمه­های شب بحث ما بر سر متشکل شدن پناهندگان و مسایل دیگر تشکیلاتی در منزل یکی از رفقا ادامه یافت. دو روز بعد رفیق غلام به خاطر عشق دیدارش به قبرس رفت و هر گز برنگشت؛ یکی از مسائل دیگری که مرا خیلی متاثر کرد مرگ زودهنگام رفیق منصور حکمت بود، در حالی که با وی اختلاف زیادی داشتم...

ـ کدام عادت‌تان را دوست ندارید؟

* ملاحظه بیش از حد دیگران و بی­توجهی به وضعیت جسمی خود.

ـ بزرگترین آرزوی‌تان؟

* سرنگونی حکومت اسلامی با یک انقلاب اجتماعی کارگران، زنان، دانشجویان و جوانان و برپایی یک جامعه آزادی و برابر و انسانی در همه عرصه­های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی.

ـ بهترین کتابی که خوانده‌اید (فارسی و غیرفارسی)؟

* کتاب­های تاریخی ایران، نوشته­ نویسندگان ایرانی و یا ترجمه نویسندگان­ خارجی در این مورد، حماسه­های قدیمی ایرانی هم­چون حماسه کوراوغلو، داستان­های صمد بهرنگی، کتاب­های محمدجعفر پوینده، خاطرات یوسف افتخاری، خاطرات آلبرت سهرابیان، کتاب­های شعر فروع، کتاب­های شاملو، طنزهای عمران صلاحی، هادی خرسندی و... کتاب­های کلاسیک کمونیستی از مارکس، انگلس، رزا، زتکین، لنین و...؛ به زبان ترکی استانبولی، از جمله کتاب­های عزیز نسین، یاشار کمال، اورهان پاموک و...

ـ دوست دارید جامعۀ ایرانی از شما چگونه یاد کند؟

* به عنوان یک فعال سیاسی کمونیست و کارگر فرهنگی پیگیر و بی­ادعا.

ـ آیا از روی مصلحت به کسی گفته‌اید «دوست‌ات دارم»؟

* هرگز!

ـ از کدام انسان (در قید حیات) متنفرید، چرا؟

* خامنه­ای، احمدی­نژاد، جرج بوش، مارگارت تاچر، ژنرال مشرف، ژنرال کنعان اورن و...، به دلیل دشمنی و خصومت بی­پایان آن­ها با آزادی بیان، قلم، تشکل و برابری انسان­ها و راه انداختن جنگ­های داخلی و خارجی!

ـ از کدام انسان (در گذشته) متنفرید، چرا؟

* خمینی، خلخالی، هیتلر، موسولینی، استالین، رضا شاه، محمدرضا شاه، رونالد ریگان، صدام حسین، موشه ­دایان، مناخیم بگین، پولپوت، پینوشه و... چون که آن­ها در دوران حاکمیت خود، جنایات تاریخی گسترده­ای را علیه بشریت به کار گرفتند.

ـ کدام واژه یا اصطلاح را بیش از همه دوست دارید؟

* بنظرم این سئوال تکراری است.

ـ در گذشته چه رویدادی شما را مأیوس و ناامید کرده است؟

* از دست دادن عزیزان و قطع رابطه با دوستان. اختلاف و انشعاب در احزاب سیاسی و تشکل­های دمکراتیکی که در آن­ها فعالیت داشتم و یا هنوز هم فعالیت دارم. در چنین شرایطی، قطع رابطه انسان­ها و یا برخوردهای ناشایست غیرسیاسی به هم مایوس­کننده و ناامید کننده هستند.

ـ دلتان می‌خواهد به چه کسی بگویید «متأسف‌ام»، چرا؟

* به بسیاری از مادران و بازماندگان رفقایم. چون اگر ما در انقلاب ایران و پس از آن در سال­های اوایل انقلاب 57، کمی سنجیده­تر عمل می­کردیم شاید بسیاری از رفقای جان­باخته خود را می­توانستیم حفظ کنیم.

ـ اگر به گذشته (دوران جوانی) برگردید، چه تجدیدنظری برای آینده می‌کردید؟

* همه آن کارها و فعالیت­های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را که تاکنون انجام داده­ام دوباره انجام می­دادم منتها سنجیده­تر و آگاهانه­تر.

ـ «تقسیم کار» را در کوتاه‌ترین جمله تعریف کنید.

* تقسیم کار یدی و فکری از جامعه رخت ببندد.

ـ چگونه تمدید اعصاب می‌کنید؟

* با گوش کردن به یک موزیک دل نشین و آرامش­بخش، خواندن یک رمان، دیدن یک فیلم سینمایی و نشستن و گپ زدن با رفقا در مورد موضوعات و مسائل مختلف فارغ از هرگونه قید و بند رسمی.

ـ بزرگترین موفقیت زندگی شما؟

* کارهایی که در عرصه سیاسی و فرهنگی انجام داده­ام.

ـ اگر زندگی خود را «ویراستاری» کنید، کدام قسمت را حذف می‌کنید؟

* سعی کنم که وقت خود را زیادی به کارهای دست و پا گیر صرف نکنم.

ـ آخرین باری که گریستید کی بود، چرا؟

* در مراسم یادبود رفیقی که اخیرا از دست دادیم و یادآوری سالگرد حلبچه!

ـ با جامعۀ ایرانی شهر و کشوری که زندگی می‌کنید، چقدر احساس نزدیکی می‌کنید؟

* احساس نزدیکی زیادی می­کنم و به هیمن دلیل نیز ارتباط وسیعی با آن­ها دارم.

 

ـ بزرگترین اشتباهی که مرتکب شدید؟

* شاید در دوره­ای از زندگی­ام بیش از حد مغرور بودم.

ـ زیباترین ترانه‌ای که شنیده‌اید (ایرانی و غیرایرانی)؟

* علاقه به ترانه و سرود برای هر کس در هر دوره­ای از تحولات جامعه متفاوت است. هم­چنین سن و سال آدم­ها نیز در این مساله دخیل است. ترانه جان لنون ترانه «تصور کن» که اخیرا نیز داریوش قمیشمی نیز به تقلید از وی آن را خوانده است. ترانه­های ترسی چاپمن، خواننده سیاه پوست آمریکایی، ترانه­های موسیقی راک گروه پینک فلوید ایتالیایی؛ ترانه­های جوهیل سوئدی -آمریکایی؛ ترانه­های بیورن افزولیوس سوئدی، ترانه­های سزن آکسو ترکیه­ای، ترانه­های ویکتور خارا شیلیایی، برخی از ترانه­ای ویگن، ترانه­های همسفر و ایرلیق گوگوش؛ کل گندم داریوش، نون و سبزی و پنیر ابی، بهار فریدون فرخ زاد، ترانه گنجشک اشی و مشی فرهاد، مرا ببوس، حسن گل­نراقی، گل اومد و بهار آمد پوران، یار دبستانی من فریدون فروغی، برخی از سرودها و ترانه­های کردی کاله آتشی، گل یخ کورش یغمایی، ترانه­های ترکی­(آذری) عاشقلار، رشید بهبوداف، دل­نشین­تر از همه سرود «بهاران خجسته باد» آن هم در فضایی در شور و حال انقلابی و...

ـ چقدر برای‌تان اهمیت دارد که دیگران راجع به شما چگونه قضاوت کنند؟

* برای کسی که کار سیاسی و فرهنگی و اجتماعی می­کند بسیار مهم است که جامعه در مورد وی و کارهایش چگونه قضاوت می­کند، بنابراین برای من هم این قضاوت جامعه مهم است. اما جدا از این که جامعه چه قضاوتی دارد انسان باید خودش بزرگ­ترین قاضی اعمال، کردار، رفتار و کارهای خودش باشد.

ـ برداشت شما از مفهوم «تغییر»؟

* مثل تغییر و تکامل انسان در طول تاریخ، از ماهی­ها، میمون­های انسان نما گرفته تا انسان امروزی، مثل فروریختن دوران بربریت و برده­داری و فئودالیسم و سرمایه­داری و حرکت به سوی جامعه سوسیالیستی. مثل تغییر زمستان، بهار، تابستان و پاییز.

ـ آیا از روی مصلحت کاری کرده‌اید که از آن سخت پشیمان شوید؟

* قطعا هر انسانی در زندگی خود کارهایی انجام داده است که از روی مصلحت بوده است اما من شخصا به یاد ندارم که از مصلحت­گرایی کاری انجام دهم که از آن، «سخت پشیمان» باشم.

ـ وقتی می‌گویید «فکر می‌کنم» واقعاً به چه چیزی فکر می‌کنید؟

* به همه چیز که در زندگی و اطراف و جهان پیرامونی­ام در جریان است. من، جزو آن گروه از انسان­هایی هستم که به طور موازی فکر می­کنم. یعنی هم­زمان با این که می­نویسم می­توانم به موزیک و اخبار هم توجه کنم بدون این که رشته کلام را از دست بدهم. هم­چنین هم­زمان در چندین عرصه به طور موازی فعالیت­های سیاسی و فرهنگی خود را پیش ببرم و همین­طور هم عمل کنم.

ـ این‌که می‌گویند: «ایرانیان در دیروز زندگی می‌کنند و برای فردا نقشه می‌کشند» چقدر صحت دارد؟

* به نظرم ابعاد این مساله بسیار و به حدی آشکار است که اگر ما امروز سیری در اینترنت داشته باشیم به راحتی با گوشه­هایی از ابعاد آن آشنا می­شویم. جامعه ایران دو انقلاب، یعین انقلاب مشروطیت و انقلاب 57 را تجربه کرده است. اما خواست­ها و مطالبات و آرمان­های این انقلابات هنوز تحقق نیافته است. بنابراین، شخصیت­های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، احزاب و سازمان­ها سیاسی و دمکراتیک هر کدام به نوبه خود در راستای تحقق اهداف و برنامه­هایشان تلاش و مبارزه می­کنند. مهم­تر از همه، هنوز هم جامعه ایران، در منطقه بحرانی خاورمیانه بیش از هر جامعه دیگری آبستن تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی است. مبارزه جنبش­های اجتماعی هم­چون جنبش کارگری، جنبش زنان، جنبش دانشجویی و جنبش­های تحت ستم و عدالت­خواه و برابری­طلب با مبارزه نویسندگان، روزنامه­نگاران و هنرمندان پیشرو جامعه ایران، این واقعیت غیرقابل انکار را برجسته می­کند.

ـ در جامعۀ ایرانی احساس امنیت می‌کنید یا در جامعۀ میزبان، چرا؟

* در هر دوی این جوامع احساس امنیت می­کنم. خود را شهروند هر دو و فراتر از آن شهروند جهانی می­دانم و در بسیاری از نقاط آن احساس امنیت می­کنم غیر از ایران کنونی.

ـ بزرگترین درسی که از زندگی گرفته‌اید؟

* صداقت و بدون چشم­داشت دوستی و رفاقت با دیگران. بیان واقعیت­ها هر چند که شاید برخی مواقع برای خود من هم خوش­آیند نباشد.

 

 

دوست عزیز آقای مجید خوشدل، در پایان اجازه بدهید که از شما به خاطر طرح این سئوالات سپاسگزاری کنم. زیرا فکر جواب دادن به سئوالات شما سبب شد که از مشغله­های روزمره خارج شوم و یک بار دیگر، به اعماق زندگی خود و جامعه بروم و یادها و خاطره­های تلخ و شیرین دوران کودکی، جوانی و فعلی، و ارزیابی از خود را تا سر حد احساسات درونی­ام مرور کنم.

 


پوشه‌های خاک خورده (۱۱)
انسانهایی که رنج‌ها کشیدند


پوشه‌های خاک خورده (۱۰)
انهدام یک تشکیلات سیاسی؛ سکوت جامعهٔ ایرانی


ما اجازه نداریم دوباره اشتباه کنیم
سخنی با رسانه‌ها و فعالان رسانه‌ای


مروری بر زندگی اجتماعی‌مان در سه دههٔ تبعید
گفت‌وگو با مسعود افتخاری


پوشه‌های خاک‌ خورده (۸)
نشریه‌ای که منتشر نشد؛ شرط غیراخلاقی‌ای که گذاشته شد


پوشه‌های خاک خورده (۷)
تلاش‌هایی که به بن‌بست می‌خورند؛ گفت‌وگوهایی که می‌میرند


پوشه‌های خاک خورده (۶)
اضطراب از حضور دیگران*


چهل سال گذشت
گفت‌وگو با مسعود نقره‌کار


مبارزات کارگران ایران؛ واقعیت‌ها، بزرگنمایی‌ها
گفت‌وگو با ایوب رحمانی


چرا نمی‌توانم این مصاحبه را منتشر کنم


«آلترناتیو سوسیالیستی» درکشور ایران
گفت‌وگو با اصغر کریمی


کانون ایرانیان لندن
گفت‌وگو با الهه پناهی (مدیر داخلی کانون)


سه دهه مراسم گردهمایی زندانیان سیاسی
گفت‌وگو با مینا انتظاری


عادت‌های خصلت شدهٔ انسان ایرانی
گفت‌وگو با مسعود افتخاری


نقد؛ تعقل، تسلیم، تقابل
گفت‌وگو با مردی در سایه


سوسیالیسم، عدالت اجتماعی؛ ایده یا ایده‌آل
گفت‌وگو با فاتح شیخ


رسانه و فعالان رسانه‌ای ایرانی
گفت‌وگو با سعید افشار


خودشیفته
گفت‌وگو با مسعود افتخاری


«خوب»، «بد»، «زشت»، «زیبا»؛ ذهنیت مطلق گرای انسان ایرانی
گفتگو با مسعود افتخاری


«او»؛ رفت که رفت...


«اپوزسیون» و نقش آن در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی ایران
(جمع بندی پروژه)


«اپوزسیون» و نقش آن در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی ایران (4)
بحران اپوزسیون؛ کدام بحران ؟


«اپوزسیون» و نقش آن در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی ایران (3)
(بازگشت مخالفان حکومت اسلامی به ایران؛ زمینه ها و پیامدها)


«اپوزسیون» و نقش آن در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی ایران (2)
(پروژۀ هسته ای رژیم ایران؛ مذاکره با غرب، نتایج و عواقب)


«اپوزسیون» و نقش آن در تشکیل و تداوم حکومت اسلامی ایران (1)
«مرجع تقلید»؛ نماد «از خودبیگانگی»


اوراسیا؛امپراطوری روسیه و حکومت اسلامی ایران
گفتگو با »سیروس بهنام»


انتقاد به «خود» مان نیز!؟
گفتگو با کریم قصیم


به گفته ها و نوشته ها شک کنیم!


استبداد سیاسی؛ فرهنگ استبدادی، انسان استبدادزده
(مستبد و دیکتاتور چگونه ساخته می شود)

گفتگو با ناصر مهاجر


کشتار زندانیان سیاسی در سال 67؛ جنایت علیه بشریت
(در حاشیه کمپین «قتل عام 1988»)

گفتگو با رضا بنائی


رأی «مردم»، ارادۀ «آقا» و نگاه «ما»
(در حاشیه «انتخابات» ریاست جمهوری در ایران)


جبهه واحد «چپ جهانی» و اسلامگرایان ارتجاعی
گفتگو با مازیار رازی


«تعهد» یا «تخصص»؟
در حاشیه همایش دو روزه لندن

گفتگو با حسن زادگان


انقلاب 1357؛ استقرار حاکمیت مذهبی، نقش نیروهای سیاسی
گفتگو با بهروز پرتو


بحران هویت
گفتگو با تقی روزبه


چرا «تاریخ» در ایران به اشکال تراژیک تکرار می شود؟
گفتگو با کوروش عرفانی


موقعیت چپ ایران در خارج کشور (2)
گفتگو با عباس (رضا) منصوران


موقعیت «چپ» در ایران و در خارج کشور(1)
گفتگو با عباس (رضا) منصوران


انشعاب و جدایی؛ واقعیتی اجتناب ناپذیر یا عارضه ای فرهنگی
گفتگو با فاتح شیخ


بهارانه
با اظهارنظرهایی از حنیف حیدرنژاد، سعید افشار


مصاحبه های سایت »گفت و گو» و رسانه های ایرانی
و در حاشیه؛ گفتگو با سیامک ستوده


بن بست«تلاش های ایرانیان» برای اتحاد؟!
(در حاشیه نشست پراگ)

گفتگو با حسین باقرزاده


اتهام زنی؛ هم تاکتیک، هم استراتژی
(در حاشیه ایران تریبونال)

گفتگو با یاسمین میظر


ایران تریبونال؛ دادگاه دوم
گفتگو با ایرج مصداقی


لیبی، سوریه... ایران (2)
گفتگو با مصطفی صابر


لیبی، سوریه... ایران؟
گفتگو با سیاوش دانشور


مقوله «نقد» در جامعه تبعیدی ایرانی
گفتگو با مسعود افتخاری


در حاشیه نشست پنج روزه
(آرزو می کنم، ای کاش برادرهایم برمی گشتند)

گفتگو با رویا رضائی جهرمی


ایران تریبونال؛ امیدها و ابهام ها
گفتگو با اردوان زیبرم


رسانه های همگانی ایرانی در خارج کشور
گفتگو با رضا مرزبان


مستند کردن؛ برّنده ترین سلاح
گفتگو با ناصر مهاجر


کارگران ایران و حکومت اسلامی
گفتگو با مهدی کوهستانی


سه زن
گفتگو با سه پناهندهٔ زن ایرانی


بهارانه؛ تأملی بر «بحران رابطه» در جامعه تبعیدی ایرانی
گفتگو با مسعود افتخاری


صرّاف های غیرمجاز ایرانی در بریتانیا


اتحاد و همکاری؛ ‌چگونه و با کدام نیروها؟
گفتگو با تقی روزبه


پوشه های خاک خورده(۵)
مافیای سیگار و تنباکو


پوشه‌ های خاک خورده (۴)
دروغ، توهم؛ بلای جان جامعه ایرانی


«چپ ضد امپریالیسم» ایرانی
گفت‌وگو با مسعود نقره‌کار


حمله نظامی به ایران؛ توهم یا واقعیت
گفتگو با حسین باقرزاده


پوشه های خاک خورده(۳)
تلّی از خاکستر- بیلان عملکرد فعالان سیاسی و اجتماعی


پوشه های خاک خورده (۲)
پخش مواد مخدر در بریتانیا- ردّ پای رژیم ایران


پوشه های خاک خورده (۱)
کالای تن- ویزای سفر به ایران


... لیبی، سوریه، ایران؟
گفتگو با فاتح شیخ


هولیگان های وطنی؛ خوان مخوف


زندان بود؛ جهنم بود بخدا / ازدواج برای گرفتن اقامت
گفتگو با «الهه»


فکت، اطلاع رسانی، شفاف سازی... (بخش دوم)
گفتکو با کوروش عرفانی


فکت، اطلاع رسانی، شفاف سازی؛ غلبه بر استبداد (بخش اول)
گفتگو با کوروش عرفانی


حکومت استبدادی، انسان جامعه استبدادی
گفتگو با کوروش عرفانی


چرا حکومت اسلامی در ایران(۳)
گفتگو با «زهره» و «آتوسا»


چرا حکومت اسلامی در ایران (۲)
گفتگو با مهدی فتاپور


چرا حکومت اسلامی در ایران؟
گفتگو با علی دروازه غاری


رخنه، نفوذ، جاسوسی (۲)
گفتگو با محمود خادمی


رخنه، نفوذ، جاسوسی
گفتگو با حیدر جهانگیری


چه نباید کرد... چه نباید می کردیم
گفت و گو با ایوب رحمانی


پناهجویان و پناهندگان ایرانی(بخش آخر)
گفتگو با محمد هُشی(وکیل امور پناهندگی)


پناهجویان و پناهندگان ایرانی (۲)
سه گفتگوی کوتاه شده


پناهجویان و پناهندگان ایرانی(۱)
گفت و گو با سعید آرمان


حقوق بشر
گفتگو با احمد باطبی


سرنگونی حکومت اسلامی... چگونه؟
گفت‌وگو با کوروش عرفانی


سرنگونی حکومت اسلامی... چگونه؟
گفتگو با عباس (رضا) منصوران


سرنگونی حکومت اسلامی... چگونه؟
«پنج گفتگوی کوتاه شده»


سرنگونی حکومت اسلامی... چگونه؟
گفتگو با رحمان حسین زاده


سرنگونی حکومت اسلامی... چگونه؟
گفتگو با اسماعیل نوری علا


ما و دوگانگی‌های رفتاری‌مان
گفتگو با مسعود افتخاری


ترور، بمبگذاری، عملیات انتحاری
گفتگو با کوروش عرفانی


اغتشاش رسانه‌ای
گفتگو با ناصر کاخساز


کاسه ها زیر نیم کاسه است
گفتگو با م . ایل بیگی


حکومت اسلامی، امپریالیسم، چپ جهانی و مارکسیستها
گفتگو با حسن حسام


چپ سرنگونی طلب و مقوله آزادی بی قید و شرط بیان
گفتگو با شهاب برهان


تحرکات عوامل رژیم اسلامی در خارج (۳)
انتشار چهار گفتگوی کوتاه


تحرکات عوامل اطلاعاتی رژیم اسلامی در خارج (۲)
تجربه هایی از: رضا منصوران، حیدر جهانگیری، رضا درویش


تحرکات عوامل اطلاعاتی رژیم اسلامی در خارج کشور
گفتگو با حمید نوذری


عملیات انتحاری
گفتگو با کوروش طاهری


هوشیار باشیم؛ مرداد و شهریور ماه نزدیک است(۲)
گفتگو با مینا انتظاری


حکایت «ما» و جنبش های اجتماعی
گفتگو با تنی چند از فعالان «جنبش سبز» در انگلستان


سیاستمداران خطاکار، فرصت طلب، فاسد
گفتگو با مسعود افتخاری


هوشیار باشیم؛ مرداد و شهریور ماه نزدیک است!
گفتگو با بابک یزدی


مشتی که نمونه خروار است
گفتگو با«پروانه» (از همسران جانباخته)


کارگر؛ طبقه کارگر و خیزشهای اخیر در ایران
گفتگو با ایوب رحمانی


تریبیونال بین المللی
گفتگو با لیلا قلعه بانی


سرکوب شان کنید!
گفتگو با حمید تقوایی


ما گوش شنوا نداشتیم
گفتگو با الهه پناهی


خودکشی ...
گفتگو با علی فرمانده


تو مثل«ما» مباش!
گفتگو با کوروش عرفانی


«تحلیل» تان چیست؟!
گفتگو با ایرج مصداقی


شما را چه می‌شود؟
گفتگو با فرهنگ قاسمی


چه چیزی را نمی دانستیم؟
با اظهار نظرهایی از: مهدی اصلانی، علی فرمانده، بیژن نیابتی، ی صفایی


۲۲ بهمن و پاره ای حرفهای دیگر
گفتگو با البرز فتحی


بیست و دوم بهمن امسال
گفتگو با محمد امینی


تروریست؟!
گفتگو با کوروش مدرسی


چرا«جمهوری» اسلامی سی سال در قدرت است(۴)
گفتگو با مسعود نقره کار


باید دید و فراموش نکرد!
گفتگو با «شهلا»


چرا«جمهوری» اسلامی سی سال در قدرت است (۳)
گفتگو با رضا منصوران


چرا«جمهوری» اسلامی سی سال در قدرت است؟(۲)
گفتگو با علی اشرافی


چرا«جمهوری» اسلامی ایران سی سال در قدرت است؟
گفتگو با رامین کامران


سایه های همراه (به بهانه انتشار سایه های همراه)
گفتگو با حسن فخّاری


آغاز شکنجه در زندانهای رژیم اسلامی
گفتگو با حمید اشتری و ایرج مصداقی


گردهمایی هانوفر
گفتگو با مژده ارسی


گپ و گفت دو همکار
گفتگو با سعید افشار (رادیو همبستگی)


«سخنرانی» نکن... با من حرف بزن
گفتگو با شهاب شکوهی


«انتخابات»، مردم...(۷)
(حلقه مفقوده)

گفتگو با «سودابه» و«حسن زنده دل»


«انتخابات»، مردم...(۶)
(فاز سوم کودتا، اعتراف گیری)

گفتگو با سودابه اردوان


«انتخابات»، مردم...(۵)
گفتگو با تقی روزبه


«انتخابات»، مردم...(۴)
گفتگو با رضا سمیعی(حرکت سبزها)


«انتخابات»، مردم...(۳)
گفتگو با سیاوش عبقری


«انتخابات»، مردم...(۲)
گفتگو با حسین باقرزاده


«انتخابات»، مردم...؟!
گفتگو با فاتح شیخ
و نظرخواهی از زنان پناهجوی ایرانی


پناهجویان موج سوم
گفتگو با علی شیرازی (مدیر داخلی کانون ایرانیان لندن)


رسانه
به همراه اظهارنظر رسانه های«انتگراسیون»، «پژواک ایران»، «سینمای آزاد»، «ایران تریبون»، «شورای کار»


گردهمایی هانوفر...
گفتگو با محمود خلیلی


سی سال گذشت
گفت‌وگو با یاسمین میظر


مسیح پاسخ همه چیز را داده!
گفت‌وگو با«مریم»


«کانون روزنامه‌نگاران و نویسندگان برای آزادی»
گفت‌و گو با بهروز سورن


تخریب مزار جانباختگان...حکایت«ما»و دیگران
گفت‌وگو با ناصر مهاجر


همسران جان‌باختگان...
گفت‌وگو با گلرخ جهانگیری


من کماکان«گفت‌وگو» می‌کنم!
(و کانون ۶۷ را زیر نظر دارم)


مراسم لندن، موج سوم گردهمایی‌ها
گفت‌وگو با منیره برادران


سرنوشت نیروهای سازمان مجاهدین خلق در عراق
گفتگو با بیژن نیابتی


اگر می‌ماندم، قصاص می‌شدم
گفتگو با زنی آواره


صدای من هم شکست
گفتگو با «مهناز»؛ از زندانیان واحد مسکونی


بازخوانی و دادخواهی؛ امید یا آرزو
گفتگو با شکوفه‌ منتظری


«مادران خاوران» گزینه‌ای سیاسی یا انتخابی حقوق بشری
گفتگو با ناصر مهاجر


«شب از ستارگان روشن است»
گفتگو با شهرزاد اَرشدی و مهرداد


به بهانۀ قمر...
گفتگو با گیسو شاکری


دوزخ روی زمین
گفتگو با ایرج مصداقی


گریز در آینه‌های تاریک
گپی دوستانه با مجید خوشدل


سردبیری، سانسور، سرطان... و حرفهای دیگر
گفتگو با ستار لقایی


بهارانه
پرسش‌هایی «خود»مانی با پروانه سلطانی و بهرام رحمانی


«فتانت»، فتنه‌ای سی و چند ساله (3)
گفتگو با حسن فخاری


«فتانت»، فتنه‌ای سی و چند ساله (2)
من همان امیر حسین فتانت «دوست» کرامت دانشیان هستم!
گفتگو با ناصر زراعتی


ایرانیان لندن، پشتیبان دانشجویان دربند
با اظهار نظرهایی از: جمال کمانگر، علی دماوندی، حسن زنده دل یدالله خسروشاهی، ایوب رحمانی


«فتانت»، فتنه‌ای سی و چند ساله
گفتگو با رضا (عباس) منصوران


کدام «دستها از مردم ایران کوتاه»؟
گفتگو با تراب ثالث


میکونوس
گفتگو با جمشید گلمکانی
(تهیه کننده و کارگردان فیلم)*


«انتخابات آزاد، سالم و عادلانه» در ایران اسلامی!؟
گفتگو با بیژن مهر (جبهه‌ی ملّی ایران ـ امریکا)


چه خبر از کردستان؟
گفتگو با رحمت فاتحی


جنده، جاکش... ج. اسلامی
گفتگویی که نباید منتشر شود


حمله نظامی به ایران؛ توهم یا واقعیّت
گفتگو با محمد پروین


گردهمایی کلن: تکرار گذشته یا گامی به سوی آینده
گفتگو با مژده ارسی


عراق ویران
گفتگو با یاسمین میظر


شبکه‌های رژیم اسلامی در خارج از کشور
گفتگو با حسن داعی


نهادهای پناهند گی ایرانی و مقوله‌ی تبعید
گفتگو با مدیران داخلی جامعه‌ی ایرانیان لندن
و
کانون ایرانیان لندن


به بهانه‌ی تحصن لندن
گفتگو با حسن جداری و خانم ملک


به استقبال گردهمایی زندانیان سیاسی در شهر کلن
گفتگو با «مرجان افتخاری»


سنگ را باید تجربه کرد!
گفتگو با «نسیم»


پشیمان نیستید؟
گفتگو با سعید آرمان «حزب حکمتیست»


هنوز هم با یک لبخند دلم می‌رود!
گپی با اسماعیل خویی


چپ ضد امپریالیست، چپ کارگری... تحلیل یا شعار
گفتگو با بهرام رحمانی


زنان، جوانان، کارگران و جایگاه اندیشمندان ایرانی
گفتگو با «خانمی جوان»


گردهمایی سراسری کشتار زندانیان سیاسی
گفتگو با «همایون ایوانی»


روز زن را بهت تبریک می‌گم!
گفت‌وگو با «مژده»


دو کارزار در یک سال
گفت‌وگو با آذر درخشان


آخیش . . . راحت شدم!
گفتگو با «مهدی اصلانی»


غریبه‌ای به نام کتاب
گفتگو با «رضا منصوران»


زندان عادل‌آباد؛ تاولی چرکین، کتابی ناگشوده...
گفتگو با «عادل‌آباد»


این بار خودش آمده بود!
گفتگو با پروانه‌ی سلطانی


چهره بنمای!
با اظهار نظرهایی از: احمد موسوی، مهدی اصلانی، مینو همیلی و...
و گفتگو با ایرج مصداقی


شب به خیر رفیق!
گفتگو با رضا غفاری


رسانه‌های ایرانی
گفتگو با همکاران رادیو برابری و هبستگی، رادیو رسا
و سایت‌های دیدگاه و گزارشگران


مراسم بزرگداشت زندانیان سیاسی (در سال جاری)
«گفتگو با میهن روستا»


همسایگان تنهای ما
«گفتگو با مهرداد درویش‌پور»


پس از بی‌هوشی، چهل و هشت ساعت به او تجاوز می‌کنند!


شما یک اصل دموکراتیک بیاورید که آدم مجبور باشد به همه‌ی سؤالها جواب دهد
«در حاشیه‌ی جلسه‌ی سخنرانی اکبر گنجی در لندن»


فراموش کرده‌ایم...
«گفتگو با شهرنوش پارسی پور»


زندانی سیاسی «آزاد» باید گردد!
گفتگو با محمود خلیلی «گفتگوهای زندان»


تواب
گفتگو با شهاب شکوهی «زندانی سیاسی دو نظام»


خارجی‌های مادر... راسیست
«گفتگو با رضا»


شعر زندان و پاره‌ای حرف‌های دیگر
«در گفتگو با ایرج مصداقی»


ازدواج به قصد گرفتن اقامت
گفتگو با «شبنم»


کارزار «زنان»... کار زار «مردان»؟!
«گفتگو با آذر درخشان»


اوضاع بهتر می‌شود؟
«گفتگو با کوروش عرفانی»


اتم و دیدگاه‌های مردم


اخلاق سیاسی


چهارپازل، سه بازیگر، دو دیدگاه، یک حرکت اشتباه، کیش... مات
«گفتگو با محمدرضا شالگونی»


کارزار چهار روزۀ زنان
گفتگو با یاسمین میظر


مرغ سحر ناله سر کن
«گفتگو با سحر»


اسکوات*، مستی، شعر، نشئگی... و دیگر هیچ!
«گفتگو با نسیم»


درختی که به خاطر می‌آورد
گفتگو با مسعود رئوف ـ سینماگر ایرانی


شاکیان تاریخ چه می‌گویند؟
پای درد دل فرزندان اعدامی


روایتی از زندان و پرسش‌های جوانان
«در گفتگو با احمد موسوی»


جمهوری مشروطه؟ !
در حاشیۀ نشست برلین «گفتگو با حسین باقرزاده»


مروری بر روایت‌های زندان
در گفتگو با ناصر مهاجر


اعتیاد و دریچه دوربین - گفتگو با مریم اشرافی


انشعاب، جدایی و ...
در گفتگو با محمد فتاحی (حکمتیست)


چه شد ... چرا این‌چنین شد؟
در گفتگو با محمدرضا شالگونی، پیرامون «انتخابات» اخیر ایران


«انتخابات» ایران، مردم و نیروهای سیاسی


گفتگو با یدالله خسروشاهی


روایتی از مرگ زهرا کاظمی


گفتگو با جوانی تنها


گفتگو با گیسو شاکری


گفتگو با لیلا قرایی


گفتگو با شادی


گفتگو با ایرج مصداقی، نویسنده‌ی کتاب «نه زیستن نه مرگ»


گفتگو با جوانان


نتیجه‌ی نظرخواهی از مردم و نیروهای سیاسی در مورد حمله‌ی نظامی امریکا به ایران


گفتگو با مهرداد درویش پور


گفتگو با نیلوفر بیضایی، نویسنده و کارگردان تأتر


سلاح اتمی ... حمله‌ی نظامی ... و دیگر هیچ!
گفتگو با محمد رضا شالگونی و یاسمین میظر


اين‌بار برای مردم ايران چه آشی پخته‌ايد؟
گفتگو با مهرداد خوانساری «سازمان مشروطه‌خواهان ايران (خط مقدم)»


به استقبال کتاب «نه‌ زیستن نه مرگ»


«بازگشت» بی بازگشت؟
مروری بر موضوع بازگشت پناهندگان سیاسی به ایران


پرسه‌ای در کوچه‌های تبعید


 
 

بازچاپ مطالب سایت «گفت‌وگو» با ذکر منبع آزاد است.   /  [www.goftogoo.net] [Contact:goftogoo.info@gmail.com] [© GoftoGoo Dot Net 2005]